Beogradski glumac Dragan Nikolić (1943-2016) ostvario je neke od najboljih uloga u jugoslovenskoj i srpskoj kinematografiji. Ono što fascinira u njegovoj raskošnoj filmografiji (zvanični broj je 176 rola u filmovima i serijama) jeste respektabilna šarolikost uloga. Bez obzira da li je igrao marginalce, antiheroje, kriminalce, heroje ili intelektualce, Nikolić je to, na prvi pogled, činio s lakoćom, s „vračarskom nonšalancijom“. Tako je i onim odbojnim, korumpiranim karakterima koje je igrao davao poneko zrno ljudskosti i šarm i, samim tim, životnost i autentičnost.
Dobar primer za to jedna od prvih Nikolićevih uloga, legendarni Džimi Barka aka Janko Bugarski u filmu Kad budem mrtav i beo (1967) Žike Pavlovića. Reditelj je, inače, isticao da je prvobitno zamislio kao čoveka koji ne poseduje ni jednu jedinu vrlinu, pevača s dobrim glasom kojeg su pregazili novi muzički trendovi. Naravno, Nikolićev Džimi ne zna da peva, ali što voli… (Pred svaki izlazak u graaad najavljuje „muzički performans“ Kad bi moja bila lika Pevca u filmu Ko to tamo peva). Sigurno ga ne biste poželeli za prijatelja, ali ga morate razumeti. Ako ništa drugo, on je posledica društva koje favorizuje laku zabavu i brzu zaradu bez obzira da li je reč o kafanskim pevaljkama ili „Peđi, hipiku iz Kruševca“. Barka je pokušao da pređe preko crte margine, da postane „neko i nešto“ i izgubio život na banalan način. Morate da saosećate s ovim momkom koji, ako ništa drugo, nikad nije ostao dužan onome ko bi ga uvredio.
SIMPATIČAN NEGATIVAC
Ako je Barka bio, po Pavlovićevim rečima, „neopevani gad“, ili je to trebalo da postane, šta onda reći za Stevana iz Mlad i zdrav kao ruža (1971) Joce Jovanovića? Razuzdani nihilista, kriminalac, serijski ubica koji sam sebi čestita nakon likvidacije (zauzima karakterističan stav koji pomalo podseća pobedničku pozu na bokserskog šampiona), pomalo Bruce Lee, pomalo preteča Travisa Bicklea iz Skorcezeovog Taxi Drivera (Are you talking to me? scena je navodno „pokupljena“ iz ovog filma), odeven u kožnu Union Jack jaknu (koja će, četiri godine kasnije, obeležiti britanski punk pokret), Stevan je dugo vremena boravio u “bunkeru”. Na sreću, ovaj film je već godinama dostupan publici i stekao je, s pravom, status kultnog ostvarenja. I, upravo ono što Nikolić u ovom filmu obilato koristi kao glumačka sredstva: parodiranje, imitaciju, naglašenu mimiku, ulični sleng i šarm koji uz to ide, jeste to što daje pravu jezivost Stevanu. On je iz policijske porodice, on je beogradsko dete, on je Sotona lično, on je “naša budućnost”.
U Kičmi (1975) Vlatka Gilića, jednom od najboljih domaćih horora, pratimo Nikolića u roli Pavla Gvozdenovića, naučnika koji pokušava da otkrije uzrok zadaha koji se širi novobeogradskim blokovima. Prožet sumnjom, zatvoren, nesiguran, u grozničavoj potrazi za istinom, Gvozdenović je svetlosnim godinama udaljen od Džimija Barke.
U Nacionalnoj klasi (1979) Gorana Markovića Nikolić briljira kao Brana Floyd, reli-trkač na balkanski način kojem je život „probušio gumu“, baš kada je nadomak cilja počeo da vodi i bio u situaciji da osvoji domaći reli šampionat. Nikolić je, igrajući Aliju, silnika, odmetnika od Otomanskog Carstva u Banović Strahinji (1981) Vatroslava Mimice glumački nadvisio italijanskog glumca Franka Nera koji je igrao Banović Strahinju. U ratu sa svima, nemilosrdan prema članovima porodice (Rade Šerbedžija je ostvario odličnu ulogu Alijinog brata, Abdulaha) koji je spreman da rođenog brata nabije na kolac, strastven i nepredvidljiv ali i večito gladan lepote i života, Alija odudara u odnosu na stereotipne turske odmetnike iz narodne epske poezije.
POPAJ I PIK
Zanimljivo je da je u kratkom vremenskom periodu od godinu dana Nikolić ostvario dve antologijske i, naravno, međusobno potpuno različite uloge. U filmu Idemo dalje(1982) igra Miloša, učitelja-partizana koji, neposredno pred kraj Drugog svetskog rata, radi u maloj provincijskoj školi. Ovaj topao dečiji film, koji neretko ima opor ukus, zanimljiv je zbog toga što ne prikazuje pobednike kao i poražene (odlična uloga Pavla Vujisića kao „predratnog, ratnog i poratnog bogataša“) kao stereotipne, jednodimenzionalne junake a sam se Miloš, uprkos humanosti i otvorenosti, bori sa PTS-om. U Balkan ekspresu (1983), kao deo jednog od najboljih ortačkih dueta domaćeg filma (Bora Todorović kao Pik), Nikolić igra Popaja, lopova i prevaranta dobrog srca koji gine spasavajući jevrejsku devojčicu Leu.
Stara glumačka uzrečica kaže da za velikog glumca nema male uloge, što je Nikolić potvrdio sjajnim epizodama u Podzemlju (kao neurotični Reditelj) (1995), Tito i ja(1992) kao Ganetov otac, intelektualac koji je bio na Golom otoku, potom u Buretu baruta (1998) kao Džonijev (Lazar Ristovski) prijatelj i bokserski sparing partner koji, s šeretskim izrazom lica, objašnjava Džoniju kako je otrovao njegovog psa, upropastio mu biznis i spavao s njegovom ženom. U tih nekoliko minuta, Nikolić je odigrao perfidnog čoveka koji simboliše “zlu krv” na ovim prostorima, goreg od Stevana i Alije zajedno.
Odlaskom Dragana Nikolića naša filmska, televizijska i pozorišna scena je izgubila svestranog, energičnog glumca posebne harizma koji je i kad je igrao odbačene, marginalce, gubitnike – impresivno pobeđivao.
radiogornjigrad
