U čuvenoj 11. tezi o Feuerbachu Marx piše o potrebi da se svijet, nakon što je bio “samo” različito tumačen, promijeni. No svijet se može mijenjati tek onda kad ga se poznaje, a tumačenja jesu put do spoznaje. Naravno, pod poznavanjem svijeta podrazumijeva se i poznavanje čovjeka. Marx je inzistirao na konkretnom, historijski temeljenom čovjeku, suprotno dotadašnjim, po njemu, apstrakcijama, no onda je i sam tog željenog konkretnog čovjeka umnogome učinio apstraktnim: stvarnost Marxova, a onda i marksističkog čovjek, bila je gotovo ultimativno svedena na društveno-ekonomsku dimenziju egzistencije.
Temeljna uloga libida
Marxovo nadahnuće bio je monumentalno-totalitarni Hegelov model, kao i emancipacijski potencijal kršćanskog projekta, pa je u toj općoj preuzetnosti bilo malo prostora za “individualistički realizam” – pristup konkretnom čovjeku pojedincu ne samo kao socijalno-ekonomskom, nego i psihološkom biću. U tome je Marxovo polazište bilo posve slično kršćanskom – formalno su u središtu čovjek pojedinac i njegova sloboda, no kako je interes za spoznavanje različitih elemenata ljudske psihe, među kojima onaj erotski najčešće igra ključnu ulogu, minimalan ili nepostojeći, Marx i kršćanski doktrinari ne mogu dohvatiti cjelovitost stvarnog čovjeka koju (navodno) žude.
Ako su Marxovi suvremenici Schopenhauer i Kierkegaard udarili temelje modernom uvidu u ljudsku prirodu, nekoliko desetljeća kasnije ona je postala središte sustavnog analitičkog zanimanja Sigmunda Freuda, koji je revolucionarno eksplicirao rigidno potiskivanu činjenicu o temeljnoj ulozi libida u razvoju čovjeka. Zadnji film Davida Cronenberga “Opasna metoda” bavi se užim doživljajem libida u Freuda i širim u njegova učenika i “izdajnika” Junga te posredničkom ulogom mlade pacijentice, potom i psihoanalitičarke Sabine Spielrein.
Suprotno očekivanjima oslonjenima na njegovu reputaciju, ali posve sukladno duhu vremena koje opisuje, Cronenberg umjesto ekstatično-naturalističkog psiho-seksualnog pristupa (decentno prisutan tek u nekoliko kratkih prizora, npr. onom plodnih dojki medicinske sestre koje je obnažio psihoanalitičar Otto Gross utjelovljen u Vincentu Cassellu) podastire erotsku prozračnost kroz eterično gracilne, uvijek u bijele čipkaste haljine odjevene Jungovu ljubavnicu Sabinu (Keira Knightley) i preslatku suprugu Emmu (Sarah Gadon), na koje se komplementarno nadovezuju vitko stameni, u sivo-plava odijela s bijelim košuljama elegantno odjeveni Jung (Michael Fassbender) i istovjetno koncipiran, samo stariji Freud (Viggo Mortensen).
Erotska rafiniranost
Iznimna erotska i estetska rafiniranost manifestira se i blagom s/m praksom Junga i Sabine, ali i izvanrednim kompozicijama kadra s čestim prizorima rijeke, drveća i srodnog pejzaža u drugom ili trećem planu, obično viđenom kroz prozorska okna, odnosno u drugim ambijentima s redovima knjiga u pozadini, čime se suptilno slika svijet likova i duh vremena koji sadrže arhitektonsku i prirodnu prozračnost s jedne, te gustu, zasićenu atmosferu kabinetskih interijera i njihova intelektualizma s druge. U prvom slučaju erotizam je lako osjetljiv, svijetao i heteroseksualan, u drugom potisnut i slabo razabirljiv, s nekom tmastom, primarno homoseksualnom sugestijom.
U svakom slučaju, jasno je da “Opasna metoda”, taj neznalački podcijenjen film, govori o erotskom središtu egzistencije kao onom koje natkriljuje njezine socijalne i ekonomske sastavnice, naznačene s nekoliko jakih uboda, ali u cjelini marginalne, sukladno mjestu koje im pripada.
Prenešeno s portala www.novossti.com (Autor: Damir Radić)
